“1986-1996 Tarihleri arasında İstanbul ve çevresinde düzenlenen fuarlarda Kur'an ile doğru ilişki”

ZERRİN İREN BOYNUDELİK

Özet

1986-1996 YILLARI ARASINDA İSTABUL'DA DÜZENLENEN VE MEKANLARI İLE DOĞRUDAN İLİŞKİ KURAN SERGİLER ÖZET Çağdaş sanat içinde yer alan sergiler açısından bakıldığında, özellikle Modernizm ile başlayan, sanat ve sanat nesnesine dolayısıyla da estetik anlayışa getirilmiş olan yeni yaklaşımlar, günümüzde Post-Modernizm tartışmaları ile yeni bir boyut kazanmıştır. İlk örnekleri yüzyıl başında görülen, klasik tanımların dışında kalacak biçimde, sanatta obje kullanımı Post-Modernizm ile birlikte yeniden ve daha güçlü olarak gündeme gelmiş, özellikle son on yıl içinde ise obje ile birlikte mekanın da sanat eseri sergilemeye doğrudan katkısı olmaya başlamıştır. Bu çalışmada sanat sergileri içinden seçilen örnekler, özellikle mekanları ile birlikte varolan ve mekanların düzenlemeye katkıda bulunduğu örnekler arasından seçilmiştir. Bu seçim sırasında sadece obje kullanımı değil, aynı bakış açısı ile mekanlara yerleştirilmiş olan resim ve heykel örnekleri de değerlendirme içine alınmıştır. Sanatta obje kullanımının yoğunluk kazandığı bir dönem olarak 1986- 1996 arası, çalışmanın kapsadığı zaman dilimi olarak belirlenmiş, bu süre içinde sadece İstanbul'da düzenlenmiş olan ve mekanlan ile doğrudan fonksiyon, anlam ve mimari özellikler açısından ilişkiye girmiş olan düzenlemeler diğerleri arasından seçilerek çalışmanın konusunu oluşturmuştur. Bu bakış açısı ile bakıldığında çoğunlukla bu türden düzenlemelerin tarihi mekanlarda yapıldığı saptanmıştır. Bu mekanlar arasında sözkonusu düzenlemelere en çok sahne olan Aya irini Müzesi (Kilisesi) dir. Ayrıca Yerebatan Sarnıcı, Haseki Hürrem Sultan Hamamı (Ayasofya Mimar Sinan Hamamı), Dolmabahçe Sarayı Hareket Köşkü, Mimar Sinan Üniversitesi Resim Heykel Müzesi, Süleymaniye İmarethanesi, Fener Kadın Eserleri Kütüphanesi, Ayasofya Meyyit Kapısı ve Hazine Dairesi, Arkeoloji Müzesi, Galata Mevlevihanesi, Yıldız Sarayı bahçesi ve Silahhane Binası geçmişte farklı fonksiyonları olan, tarih içinde çeşitli anlamlar yüklenmiş olan yapılar da sık olmamak kaydıyla sanat sergileri için kullanılmışlardır. Bu türden mekanlann dışında, tarihi yapı sınıfına girmeyen ancak geçmişte farklı amaçlarla kullanılmış olan Salı Pazarı Antrepo Gümrük Binaları, eski Haydarpaşa Lisesi Binası (Marmara Üniversitesi Kampusu), Akaretler Sıra Evleri içinde yer alan Cumhuriyet Halk Partisi eski İlçe Merkezi Binası, Beyoğlu eski nikah dairesi (Tank Zafer Tunaya Kültür Merkezi), Kasımpaşa Un Fabrikası, Markiz Pastahanesi, Saray Sineması, Altıyol Anarat Hıgutyun Okul Binası, fonksiyonları, bulundukları çevreler ve mimari özellikleri ile kullanılmış olan mekanlardır. Bir üçüncü grup olarak ise bugün başlangıçtaki fonksiyonları ile kullanılan ama bu özellikleri ile doğrudan sergi mekanı olarak fonksiyonlandırılmamış, Atatürk Kitaplığı, Koleksiyon Mobilya Mağazası, Ela Cindoruk Takı Atölyesi ve İtalyan Evi'nin çeşitli sanat sergileri için kullanıldığı görülmektedir. Bir zamanlar farklı işlevleri olan ya da hala sanat nesnelerinin sergilenmeleri için tasarlanmamışmekanlar olarak kullanılan bu mekanların dışında işlevi başından beri sanat galerisi olarak belirlenmiş olan tek bir mekan çalışmanın en önemli mekanı olarak görülmektedir Maçka Sanat Galerisi. Mimari özellikleri, iç bölümlenmeleri, duvar ve zemininin kaplandığı 10x10 cm'lik karoları nedeniyle kendi başına bir sözü olan ve sanatçıları belirgin bir biçimde zorlayan Maçka Sanat Galerisi, diğer sanat galerinden bu özellikleri ile aynlmakta ve mekanla ilişki kuran düzenlemelerin yer aldığı tek sanat galerisi örneği olarak görülmektedir. Bunun yanı sıra Atatürk Kültür Merkezi Sergi Salonları, sadece mekanların detaylan ile ilişkili işler sergilemeyi tercih eden bir sanatçı olan Ayşe Ekmenin işleri nedeniyle bu çalışma içinde özel olarak yer almaktadır. Yukanda sözü edilen tüm mekanlardaki sergi düzenlemelerine baktığımız zaman, ortak olan yan bu düzenlemelerin herhangi başka bir mekanda tekrarlanamayacak olması veya tekrarlandığında yine kendi sözü de olan bir mekanın seçilme zorunluluğunun bulunmasıdır. Bunların arasında sadece birkaç resim ve heykel sergisi örneği vardır ki sergilenme mekanlan eserlerin konulan ile bütünlük içinde olmakla birlikte bu eserler mekanlarından çıkarıldıklannda da sanat eseri olma niteliklerini sürdürebilmektedirler. Çeşitli objelerin biraraya getirilmesi ile oluşturulan düzenlemelerde, düzenleme sonunda bu objeler dağılır ve büyük olasılıkla sanatçıların atölyelerinde başka bir serginin bir parçası olarak kullanılmayı beklerler. Ancak bu objelerin bir sonraki kere farklı bir düzenleme içinde ve farklı bir mekanda yeniden bir araya getirilmesinden doğacak söz daha öncekinden farklı olacaktır. Bu farklılık beklentisinin yanısıra o objeler bütününün mekanlan ile kurdukları ilişki de önemlidir. Ancak bazı örnekler vardır ki, özellikle biçim, malzeme ve ölçüler açısından bakıldığında sadece bir kere ve sadece o mekan için tasarlanmışlardır ve ikinci bir kere başka bir yerde kullanılmaları mümkün değildir. O yer için anlamına gelen (Site Specific) bu türden düzenlemeler özellikle Maçka Sanat Galerisi'nde; Ergül Özkutan, Ayşe Erkmen, Serhat Kiraz, Füsun Onur, Daniel Buren, Francois Morellet, Degmar Demming, Ayasofya Meyyit Kapısı'nda; Gülsün Karamustafa, Ayasofya Hazine Dairesi'nde; Sarkis, Hareket Köşkü, Atatürk Kültür Merkezi Sergi Salonlan'nda ve Arkeoloji Müzesi'nde; Ayşe Erkmen, Aya İrini'de; Handan Börüteçene, Francois Morellet, Ayşe Erkmen, İlya Kabakov, Süleymaniye İmareti'nde; Daniel Buren, Jannis Kounellis, Richard Long ve Sol Le Witt, Atatürk Kitaplığı'nda; Lerzan Özer, Hale Tenger, Canan Beykal, Kadir Demir, Caner Karavit, Alparslan Baloğlu, Anarat Hıgutyun Okulu'nda; Nevzat Sayın, Oruç Aruoba, Ahmet Öktem, Ergül Özkutan, Serhat Kiraz, Raffael Rheinsberg, Rahmi Aksungur, Antrepo Gümrük Binası'nda; Hale Tenger, Ayşe Erkmen, Aydan Murtezaoğlu, Hüseyin Alptekin-Michael Morris tarafından gerçekleştirilmiştir. Bunların dışında özellikle objelerin tekrar kullanılabilir olduğu ancak ikinci kullanımlarında mutlaka farklı anlamlar yüklenecek biçimde mekanları ile ilişkilendirilmiş örnekler de görmek mümkündür. Yukanda söz edilen mekanlarda gerçekleştirilmiş olan düzenlemelerin pek çoğu bulunduklan mekan ile hiç de kapalı olmayan bir ilişkiye girmiş bulunmaktadır. Ancak bazı örneklerde mekan ve düzenleme arasındaki ilişkinin özellikle sanatçı tarafından vurgulanmış olması gerekmektedir. Örneklerin pek çoğunun düzenlendikleri mekan dışında ve özellikle tarafsız galeri ortamında tekrarlanması mümkün görünmemektedir. Mekanları ile bu denli sıkı bir ilişkiye girmiş olan düzenlemeler sanat alanında var olan bir kavram kargaşasını da gündeme getirmektedir. XIIISanat eseri olmayan objelerin düzenlenmesi anlamına gelen enstalasyon kavramı bu türden düzenlemeler için de kullanılmakta ve çoğu zaman da düzenlemenin mekan ile bağımlı olma durumuna gölge düşürmektedir. Herhangi bir sanat galerisi içinde ve çoğunlukla da başka sanatçıların eserleri ile bir arada bulunan ve sanat eseri olma özelliğini sanatçının atıfta bulunması ile kazanan enstalasyonlann mekanları olmaksızın var olmaları da pek sözkonusu olamayacak olan düzenlemelerden ayırtetmek gerekmektedir. Bu nedenle mekan ilişkisi diğerlerinden daha baskın olarak görünen düzenlemeler için mekan bağımlı obje düzenlemeleri tanımının kullanılması bu düzenlemelerin ayrı bir kategoride değerlendirilebilmelerine de yardımcı olacaktır. xıv

Detaylar

Dil: Turkish - Tür: Tez - Sayfalar Sayısı: 445 - Tarih: 1999 - Ülke: TR