“*Kur'an'da mesuliyet kavramı”
AHMET TALİ
Özet
ÖZET Yeryüzünde "halife" sıfatıyla yaratılıp, varlıklar üzerinde tasarrufta bulunma yetkisiyle donatı lan insan, yapısı ve konumu itibariyle Allah (c.c.) tarafından hayatının bütün alanlarında birtakım yükümlülüklerle mesul tutularak, mükâfat ya da mücâzata muhatap kılınmıştır. İnsanı belli zaaflarla yaratan Allah Teâlâ, tabiatında bazı zorluklar bulunan teklifler konusunda kolaylık getirerek, inşam insan olma vasfıyla yapabileceği yükümlülüklerle sorumlu kılmıştır. Ayrıca insanı, tabiatı ve fıtratı gereği, elinde olmayan, içinde niyet, azim, kasıt, ihmâl, duyarsızlık ve ilgisizlik unsuru bulunmayan nisyân (unutkanlık), hata (kusur), ikrah (zorlama) vb. gibi hallerde kendisinden şer'î cezaî mesuliyeti kaldırmış, bununla birlikte gerek Hukukullah. gerekse hukuk-u ibâd (insan hakları) konularında tevbe, helâllik, kaza, kefaret ve bazı mâli yükümlü lüklerle mesul tutmuştur. Cenâb-ı Hak inşam kasten, bilinçli bir şekilde bizzat yaptığı amellerinden doğrudan mesul kıldığı gibi, sebep olma, örnek olma ve azmettirme gibi dolaylı yollardan işlediği amellerinden de müsbet ve menfi halde ayrıca mesul tutmaktadır. Kur'an'ın mesuliyet konusunda vurguladığı genel prensip ferdi mesuliyet prensibidir. Herkes yaptığından ferden mesuldür. Kimse kimsenin işlediği suça ortak olamayacağı gibi, sonucuna da katlanamaz. Dolayısıyla herkesin yaptığı ferdî olarak kendini bağlar. Kur'an ferdî durumda kişiyi, toplumu ilgilendiren durumlarda da toplumun bir üyesi olması sıfatıyla hem kişiyi ve hem de toplumu, evrensel boyutlarda da bütün insanlığı mesul tutmaktadır. Kur'an'a göre insanın mesuliyeti, bulunduğu konuma göre farklılık ve yoğunluk arzeder. Kişi neye mâlikse, mesuliyeti de ona yöneliktir. Dolayısıyla kişinin yetkisi ve imkânı ile mesuliyeti doğru orantılıdır. Kur'an'a göre insan sahip olduğu, istifade ettiği, hizmeti ve yetkisi dahilinde bulunan maddî-mânevî tüm imkânlardan ve nimetlerden mesuldür. İnsanın mesuliyeti, konumu icabı olup, insan için bir nevi teşrif ve tekrîm mesabesindedir. Kur'an'da mesuliyet kavramı, tamamen dinî ve şer'î bir hüviyete sahip olup, onda dinî olmayan, sırf dünyaya ait bir anlayış veya ayırım söz konusu değildir. Kur'an insan yaradılış gayesi olan kulluğun icabı ve gereği çerçevesinde mesul tutmaktadır. Ayrıca Kur'an'da mesuliyet kavramı belli bir zaman dilimiyle kayıtlı olmayıp, kişinin cennet ve cehennemle noktalanacak olan tüm hayat serüvenini kapsamaktadır. Kur'an, insan hayatının bütün yönlerine ve alanlarına hitabetmesi sebebiyle insana bütüncül bir bakışla yaklaşmış, itikad, ibadet, ahlâk, eğitim, fen, hukuk, maliye, siyaset, idare, tarih, tıp, spor gibi bütün hayalî alanlarda, insanların anlayabileceği bütün hitap tarzlarım kullanarak ayrı ayrı mesuliyetler yüklemiş ve bunların ana prensiplerini emir veya tavsiye mahiyetinde zikrederek, tafsilatım zamanın ve zeminin şartlarına göre bütün insanlığın mesuliyetine havale etmiştir. Kur'an nazarında en iyi insan bütün bu mesuliyetlerini en iyi bir şekilde yerine getiren, bu duygu ve düşünceyle yaşayan insandır. ıx
Detaylar
Dil: Turkish - Tür: Tez - Sayfalar Sayısı: 386 - Tarih: 2002 - Ülke: TR