“Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Kur'an öğretim materyali olarak elifbâlar (1824-1928)”
HATİCE AYAR
Özet
Bu araştırma sıbyan mektepleri ile ilgili ilk resmi belge olan Tâlîm-i Sıbyan Hakkında Fermân-ı Âlî'nin yayınlanmasından Latin alfabesinin kabulüne kadar (1824-1928) geçen sürede mekteplerde okutulan elifbâ dersinin muhteviyatını ve elifbâlar vasıtasıyla Kur'an'ın nasıl öğretildiğini ortaya koymak amacıyla hazırlanmıştır. Giriş hariç üç bölümden oluşan çalışmamız, nitel bir araştırma olup veri toplama yöntemi olarak doküman analizi kullanılmıştır. Elifbâlar incelenirken harflerin, harekelerin ve işaretlerin nasıl öğretildiğini tespit etmek amacıyla betimsel analiz yapılmış, elde edilen veriler yorumlanarak sonuçlara ulaşılmıştır. Yapılan inceleme sonucunda elifbâ öğretiminde kurumsal anlamda vakıflar tarafından yönetilen sıbyan mekteplerinden, elifbâ öğreten hocalardan, kullanılan araç ve gereçlerden ve ders materyali olan elifbâlardan kaynaklanan çeşitli sorunlar yaşandığı belirlenmiştir. 1824-1928 yılları arasında söz konusu sorunların farkedildiği, usul-i cedid hareketinin de etkisi ile ortadan kaldırılmasına yönelik öneriler getirildiği ancak sorunların uzun yıllar devam ettiği görülmüştür. Ayrıca araştırmamızda Osmanlı Devleti'nde sıbyan mekteplerinin temel dersi olan elifbâ öğretiminde yüzyıllar boyunca geleneksel yöntemlerin dışına çıkılmadığı, Kur'an'ı daha hızlı, kolay ve doğru olarak öğretebilmek için yeni yöntemler geliştirilmediği ve elifbâlar hazırlanmadığı tespit edilmiştir. İbtidai mekteplerinde yapılan elifbâ öğretiminin ise Osmanlı Türkçesi öğretimi ağırlıklı olduğu belirlenmiştir. Ayrıca bazı elifbâlarda harflerin Osmanlı Türkçesinde kullanılan seslerine vurgu yapılması, Türkçe açısından ses benzerliği olan harflerin, aynı harflermiş gibi öğretilmesi ve çeşitli nesnelerin ilk hecelerinden istifade edilerek öğretilmek istenmesi harflerin asıl mahreçlerinden uzaklaşmasına sebep olduğu için Kur'an öğretimini olumsuz etkilediği tespit edilmiştir. 1911 yılından sonra hazırlanmaya başlanan Kur'an elifbâlarının bazılarında yeni usuller denendiği ancak bu usullerin yaygınlaştırılamadığı sonucuna varılmıştır.
Detaylar
Dil: Turkish - Tür: Tez - Sayfalar Sayısı: 316 - Tarih: 2019 - Ülke: TR