“Hasan-ı Basrî kıraati ve Kur'an tefsirine katkısı”

BAYRAM DEMİRCİGİL

Özet

Bu çalışmanın konusu, tâbiûn döneminin en önde gelen şahsiyetlerinden Hasan-ı Basrî'ye atfedilen kıraat vecihleri ile bu vecihlerin tefsir açısından ifade ettiği değerdir. Giriş ve üç bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde kıraat ilmi ve tarihçesi ele alınmış ve Hasan-ı Basrî'nin bu tarihsel süreçteki yeri belirlenmiştir. İkinci bölüm, Hasan-ı Basrî'nin hayatı ve kıraatine ayrılmıştır. Erken dönemden itibaren anılan kıraat vecihleri meâni'l-Kur'ân, tefsir, iʽrâbu'l-Kur'ân ve kıraat eserlerinde rivâyet malzemesinden yararlanılarak bir bütün halinde ortaya konulmaya çalışılmış ve bu okuyuş farklılıklarının o dönemdeki Arap dili lehçeleriyle bağlantısı vurgulanmıştır. Ayrıca mezkur kaynaklarda ilgili kıraat vecihlerinin yer alış biçimi ve isnâd zincirleri kaydedilmiştir. Üçüncü bölümde ise Hasan-ı Basrî kıraat vecihlerinin tefsir literatüründe ele alınışı incelenmiştir. Tefsir tarihi boyunca müfessirler Hasan-ı Basrî kıraat vecihlerinden kaynaklanan anlam farklılıklarını da yansıtmaya çalışmışlardır. Müfessirlerin Hasan-ı Basrî kıraatine yaklaşımlarıyla ilgili iki ayrı bakış açısı ortaya çıkmıştır. Taberî'nin başını çektiği ve bazı müfessirlerin de benimsediği yaklaşımlardan birincisine göre, söz konusu kıraat vecihleri sahih kıraat kriterlerinden bazı şartları karşılamaması nedeniyle tilâvet edilemeyeceği gibi tefsir açısından da bir değer ifade etmez. İkincisi ise müfessirlerin çoğunluğuna ait olan yaklaşımdır. Buna göre, ilgili kıraat vecihleri tilâvet edilemese de bunlardan tefsirde yararlanılabilir. Nitekim, Mekkî ve Saʽlebî ile başlayan ve takip eden süreç boyunca müfessirler anılan kıraat vecihlerinden çeşitli mana tercihlerini delillendirmede ya da desteklemede yararlanmışlar ve böylece Hasan-ı Basrî kıraat vecihlerinin tefsir açısından önemli bir rivâyet malzemesi olduğunu fiilen kanıtlamışlardır. Bu durum, araştırmada çeşitli örneklerle ortaya konulmuştur.

Detaylar

Dil: Turkish - Tür: Tez - Sayfalar Sayısı: 420 - Tarih: 2016 - Ülke: TR