“Sahih-i Müslim'de Kur'an atıflı rivayetler”
NURDANE GÜLER
Özet
Kütüb-i Sitte' Sünnî Müslümanların hadis literatüründe en güvenilir altı hadis külliyatını simgeler. Bunlardan Buhârî (256/869), Müslim (261/875) ve Tirmizî'nin (279/892) eserlerinde Kur'an tefsirine ait müstakil bölümler bulunmaktadır. Buhârî ve Tirmizî'nin Tefsir bölümleri birbirine yakın hacimlerde iken, Müslim'in Tefsir bölümü diğerleri ile kıyaslanamıyacak ölçüde hacimsizdir. Buhârî, Müslim ve Tirmizî çağdaş üç muhaddistir ve Buhârî Müslim'in hocası, Müslim de Tirmizî'nin hocası olmak üzere aralarında yakın bir ilişki söz konusudur. Bu muhaddislerin Kütüb-i Sitte içinde yer alan eserleri genel özellikleriyle birbirine yakın hacimlerdedir. Durumun Tefsir bölümünde farklılaşması okuyucuda merak uyandırmaktadır. Bu çalışma, Tefsir bölümünde bozulan dengeyi irdeler.Birinci bölüm Müslim'in Tefsir bölümünü, Buhârî ve Tirmizî'nin Tefsir bölümleriyle karşılaştırır. Bölümler üzerinde yapılan ilk okumada, Müslim'in Tefsir bölümüne aldığı rivayetlerde çok seçici davrandığı açıkça fark edilir. Bölüme aldığı her rivayet bir yönüyle Kur'an'ı anlamaya katkı sunmaktadır. Bu nedenle Tefsir bölümleri arasındaki karşılaştırmada rivayetler, Kur'an'ı anlamaya katkı sunma yönleri ile sorgulanmıştır. Müslim'in Tefsir bölümünde Kur'an'ı anlamaya katkı sunmayan hiç rivayet yokken, Buhârî ve Tirmizî'nin Tefsir bölümlerinde Kur'an'ı anlamaya katkı sunmayan birçok rivayet tesbit edilmiştir. Bu durum, ilk bakışta Müslim'in Tefsir bölümüne aldığı rivayetlerde, Kur'an'ın anlamına katkı sunma yönünde bir özelliğe dikkat ettiği, dolayısıyla da ilgili bölümü sınırlı tuttuğunu düşündürse de, Sahih'in diğer bölümlerinde yer alan Kur'an atıflı rivayetlerin mahiyeti bilinmeden kesin bir şey söylenemeyeceği açıktır.İkinci bölüm Sahih'in diğer bölümlerinde bulunan Kur'an aftlı rivayetleri inceler. İnceleme sonunda Sahih'in bütününde tıpkı Tefsir bölümünde olanlar gibi, Kur'an'ı anlamaya katkı sunan pek çok rivayet olduğu tesbit edilmiştir. Bu durumda Müslim'in Tefsir bölümüne aldığı rivayetlerde kriteri bir önceki bölüm-de düşündüğümüzden farklıdır. Bu kriter belki de isnada dayalı bir özellikle ilgilidir. Bu nedenle Müslim'in Tefsir bölümünde bulunan rivayetlerle, diğer bölümlerde bulunan rivayetler, isnad açısından da değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmede Tefsir bölümünde bulunan rivayetler ile diğer bölümlerde bulunan Kur'an atıflı rivayetlerde, Müslim'in şeyhleri ve rivayetlerin alındığı tabirler birbiriyle uyumlu bulunurken, Tefsir bölümündeki rivayetlerin biri hariç hepsinin mevkuf, Sahih'in diğer bölümlerinde bulunan rivayetlerin ise büyük çoğunluğunun merfu olduğu tesbit edilmiştir. Bu durumda Müslim'in Tefsir bölümüne aldığı rivayetlerin seçimi rivayet çeşidi ile alakalı görünmektedir. Fakat Tefsir bölümünde, mevkuf rivayetlerin yanısıra bir merfu rivayet, diğer bölümlerde de de merfu rivayetlerin yanı sıra sayıları az olsa da mevkuf rivayetler vardır. Bunları tek tek incelenmeden karar vermek yanlış olur.Nitekim sonuç bölümünde aykırı rivayetler tek tek incelenmiş, yukarıda bahsi geçen kanaatin yanlış olduğu ortaya çıkmıştır. Müslim'i, tefsire ait bölümü bu kadar dar tutmaya iten sebep, daha eserinin başında belirttiği metottan başka bir şey değildir. Müslim bir rivayeti sadece bir bölümde, bütün versiyonları ile birlikte vermekte; tekrar etmemektedir. Ayrıca rivayetlerin mevcut olduğu bir ortamda kendi görüşlerine yer vermeği doğru bulmadığından, meselelerin izahı sadece verilen rivayetlerle sınırlı kalmaktadır. Bu durumda konu ettiği itikâdî, fıkhî ve ahlâkî meselelerin iyice anlaşılabilmesi için, rivayetleri yerleştirirken bunlarla ilgili diğer bölümleri öncelemiş, Tefsir bölümüne ise diğer bölümler için gerekli olmayan rivayetleri tercih etmiştir. Böylece hacmi küçük, fakat muhtevası özenli bir Tefsir bölümü oluşturmuştur. Diğer bölümlerde olduğu gibi, Tefsir bölümü için de rivayet seçiminde gösterdiği maharet takdire şayandır.
Detaylar
Dil: Turkish - Tür: Tez - Sayfalar Sayısı: 325 - Tarih: 2012 - Ülke: TR