“Ebu’l-Hasan el-Harakânî’de Kur’an Kültürünün Yansımaları, Turkish Studies = Türkoloji Araştırmaları”
Ahmet Emin Seyhan
Özet
Bu makalede el-Harakânî’nin düşüncelerini ifade ederken Kur’an’ı nasıl anladığı ve yorumladığı konusu ele alınmıştır. Zira el-Harakânî’nin okuma-yazma bilmediği ve İslâmî ilimlerden habersiz olduğu iddia edilmektedir. Ancak araştırmalarımız neticesinde onun ümmî olmadığı, tam tersine Kur’an’ı çok iyi bildiği ve görüşlerini temellendirirken ayetlerden faydalandığı sonucuna ulaşılmıştır. Çünkü el-Harakânî iyi bir dinî eğitim almış, Kur’an-ı Kerim ve Sünnet’i çok iyi öğrenmiş ve tasavvufî konularda derinleşmiş bir İslam mütefekkiridir. Onun sözleri incelendiğinde düşüncelerinin kaynağının Kur’an-ı Kerim olduğu görülmektedir. Kur’an ayetlerinin kaynaklık ettiği düşüncelerin değer kazandığı ve bu fikirlerin çağlara hitap eden bir öğretiye dönüştüğü malumdur. Bu itibarla el-Harakânî, Kur’an’ı kendine kaynak edinmesi nedeniyle asırlar sonra bile hatırlanmayı ve üzerinde tefekkür edilmeyi hak eden sözler söylemiştir. Onun çağları aşan fikirlerinin arkasında Kur’an ayetlerinin olduğu anlaşılmaktadır. Zira Kur’an-ı Kerim, kendisini rehber edinenleri her zaman iyiye, güzele ve doğruya ulaştırır.
El-Harakânî, sürekli halkın içinde olması, toplumdan uzak münzevî bir hayat yaşamaması, dergâhında ziyaretleri kabul etmesi, civanmertlerinin eğitimiyle meşgul olması gibi faaliyetleri esnasında zaman zaman iddialı ve dikkat çekici sözler söylemiş, bu nedenle de kendisiyle boy ölçüşmek isteyen bazı âlimler ile sûfîlerin menfi yaklaşımlarıyla karşılaşmıştır. İşte bu tür durumlarda böyle kimselere verdiği cevaplar, onun dinî meseleleri iyi bildiğini, yeteri kadar Kur’an kültürüne sahip olduğunu, hâdiseleri çok yönlü değerlendirdiğini ve sağlam bir muhakeme yeteneğiyle konuları analiz ettiğini göstermektedir. Onun hikmet dolu sözleri incelendiğinde analitik düşündüğü, alternatif yol ve yöntemleri daima göz önünde bulundurduğu ve konuları birbirinden ayırarak değerlendirdiği anlaşılmaktadır.
El-Harakânî’nin sözlerini doğru anlamak için onun konuyla ilgili söylediği sözlerin tamamına bakmak ve bütüncül bir yaklaşımla değerlendirmek gerekir. Bazı sözlerini anlamayarak el-Harakânî’yi yanlış tanıtmak, söylemediği bir şeyi ona söyletmek de doğru değildir. Bu nedenle el-Harakânî’yi hak ettiği şekilde tanıtmak için onun sözlerini nerede, ne zaman, kime, hangi maksatla ve niçin söylediğini iyi bilmek lazımdır. Aksi halde sadece sözün zahirine bakarak ve parçacı bir yaklaşımla hareket ederek yorum yapmak, böyle yapan kimseleri yanlış neticelere götürebilir.
Detaylar
Dil: Turkish - Tür: Araştırma - Sayfalar Sayısı: 641-664 - Tarih: 2013 - Ülke: TR