“Arap dili edebiyatında Kur'an'dan iktibas”
KUTAIBA FARHAT
Özet
En sağlam söz Allah'ın kelamı Kur'an-ı Kerim'dir. Arap lisanıyla indirilmiş olan bu kitabın; gerek üslubu, gerekse içerdiği ayet, terkip ve cümleleri vasıtasıyla özelde Arap edebiyatını genel olarak da İslam edebiyatını büyük oranda etkilediği herkesçe malumdur. Bu çalışmada, şiir ve nesir gibi Arap edebiyatının gözde edebî metinlerinin genel akışı içinde; Kur'an'ın ayetlerinin, terkiplerinin ve cümlelerinin nasıl kullanıldığı incelenmeye çalışılmış ve bu kullanımın ne gibi faydalarının olduğu irdelenmiştir. "İktibas" sanatının kullanılması, müelliflerin eserlerini mana yönünden zenginleştirdiği gibi okuyucuları da derin bir şekilde etkilemiştir. Sadece belli bir devirdeki Arap edebiyatı değil, İslam'ın ilk asırlarından başlayarak günümüze kadar geçen zamanlar, Kur'an'dan yapılan iktibaslar bağlamında araştırma konusu yapılmıştır. Modern zamanlarda dahi birçok şair ve edebiyatçının, yazılarındaki konuya, üsluba ve tarza uygun olarak, Kur'an-ı Kerim ayetlerinden istifade ettiklerini gösteren kayda değer örnekler ele alınmıştır. Kur'an ayetlerinin şiir ve nesir ürünlerinde kullanımı (iktibas) Arap edebiyatında yaygın olarak kullanıldığı görülür. Bu çalışmada ayetlerin iktibasını, ikinci Abbasi ve Endülüs dönemi (Hicri 4.-8. Asırlar) edebi ürünlerinde araştırdık. Bu asırlardaki eserlerde kullanılan edebi sanatların çeşitliliği, özellikle nesir alanında alıntının (İktibas) çok kullanılması, bu dönem edebiyatının çok gelişmiş olduğunu gösterir. Çünkü bu dönemde dini alanda hutbeler vaazlar yaygınlaşmış, edebiyatta da yeni edebi sanatlar ortaya çıkmıştır. Bu sanatların en önemlisi ölçülü bir üslupla hikaye anlatımı olan makamât sanatıdır. Makamât türü kitaplarda yer verilen çeşitli hikayelerde Kur'an ayetlerinin kullanımı adet haline gelmiştir. Bu dönem, Arap literatürüne eserleriyle renk katan ve zenginleştiren meşhur edebiyatçıların yaşadığı dönemdir. Makamât sahibi Hemezânî ve Harirî gibi isimlere ilaveten Zemahşerî, İbnu'l Esir, İbn Nübâte, İbnu'l Cevzî, İbnu'l Verdî dönemin meşhur ebediyatçılarıdır. Çalışmamızda bu dönemde yazılan eserlerden çok sayıda alıntı (İktibas) örnekleri gösterdik ve bu sanatın nesirlerinde kullanımının edebiyat ve belagat açısından önemini açıkladık. Emevi Halifeleri ve emirlerinin mektuplarında (ki bunlar Tevkiât adıyla bilinmektedir) da alıntının (iktibas) kullanıldığı görülmektedir. Mektuplarda İktibas, maksadı anlatmak ya da tehdit ifade etmek için kullanılırdı. Arap edebiyatında -gerek nesirde ve gerek şiirde- iktibasın pek çok örneği vardır. Bu dönemdeki nesirlerde kullanılan iktibas örnekleri yanısıra modern dönem nesirlerinde kullanılan iktibas örneklerini de inceledik. Ardından şiir alanına geçtik. Bu kısımda Kur'an'ın nüzulündan başlayıp Abbasi dönemi ile biten edebi dönemi inceledik. Çalışmamız sınırlı olduğu için eski dönem şiirlerindeki bütün örnekleri ele almamız mümkün olmadığından bu konudaki bazı örnekleri zikretmekle yetindik. Ardından modern şiirde Kur'an'dan yapılan iktibas örneklerine geçtik. Son olarak Arap olmayanların edebiyatta yaptıkları İktibas örneklerine değindik. Burada da Kur'an'ın evrenselliği, Araplar ve diğer milletler üzerindeki edebi icazının sürekliliğini ortaya koymayı hedefledik.
Detaylar
Dil: Turkish - Tür: Tez - Sayfalar Sayısı: 188 - Tarih: 2019 - Ülke: TR