“Kur'an kıssalarında insan tipleri”
VELİ ÇAYIR
Özet
Kişilik ve tip, psikoloji biliminin temel konusu olduğu için psikoloji biliminin verileri çalışmamız için perspektif oluşturmalıdır. Genel çerçevede Kur'an'da inanç temeline dayalı olarak mümin, kâfir ve münafık olmak üzere üçlü kişilik tipi öngörülmüştür. Kıssalar bağlamında özel olarak Hz. Âdem kıssasında anlatılan mutlak kişilik tipinin olumlu ve olumsuz karakter özellikleri, Kur'an'ın üçlü kişilik tipi ile kıssa kişiliklerinin karakter özelliklerine referans teşkil etmektedir. Bununla birlikte kıssaların bazı edebî özellikleri ile kişilik unsurunun diğer kıssa unsurları ile ilişkisinin bilinmesi de kişilik tipleri ve karakter özelliklerinin tespitine yardımcı unsurlardır. Kıssalarda geçen kişilik tipleri Kur'an'ın genel üçlü kişilik tipinin canlı örnekleri mahiyetindedir. Bu yüzden Kur'an kıssalarında geçen kişilik tipleri, karakterleriyle her zaman ve her yerde yaşayan canlı kişiliklerdir. Kur'an'ın kıssa anlatım metodundaki gayesi gereği kıssalarda geçen kişilik tipleri her yönüyle anlatılmaz. Kişiliklerin, dinî gayeyi temine matuf olumlu ve olumsuz bazı karakter özellikleri öne çıkarılır. Bu kapsamda kıssalarda bazı erkek kişiliklerin fiziki özelliklerine istisnâî olarak yer vermekle birlikte kadın kişiliklerin özelliklerine hiç yer verilmez. Kadın kişilikler kıssalarda başkahraman olmasa da bu kişiliklerin karakterleri belirgindir. Kur'an, kıssalarda peygamber de olsa kişiliklerin beşerî yönünü göz ardı etmez; onları asla tabiatüstü varlıklar olarak sunmaz. Kıssalarda geçen kişilik tipleri, insanın çift tabiatlı varlık olmasının sonucu olarak ortaya çıkan temel karakter özelliklerinin yansımaları ile ifade edilir. Bu bağlamda olumlu kişilik tipleri, temel karakter özellikleri olan halifelik görevi, bilgi ve tevbe kabiliyetinin eseri olan karakter ile ifade edilirken olumsuz kişilik tipleri ise ebedi yaşama ve mülk hırslarının tecellisi olan karakterler ile anlatılır. Anahtar Sözcükler: Kıssa, kişilik, tip, karakter.
Detaylar
Dil: Turkish - Tür: Tez - Sayfalar Sayısı: 285 - Tarih: 2015 - Ülke: TR