“Osmanlı kroniklerinde kullanılan Kur'an ayetleri ve tarihçiliğimizdeki yeri (16. ve 17. yüzyıl)”
KADİR ERBİL
Özet
Osmanlı tarihini anlatan kronikler, tarihî bilgileri sunmalarının yanında yaşadıkları dönemin dinî, ahlâkî, ekonomik ve sosyal yapılarından da bahseder. Eserlerde olaylar anlatılırken konu ile ilgili âyet ve hadislerden de bol bol bahsedilir. Osmanlı tarihçilerinin olaylarda âyet ve hadisleri zikretmelerinin nedenleri; cümlelerini âyetlerle pekiştirmek, meydana gelen olayları ve eylemleri âyetlerle meşrulaştırmak, Osmanlı sultanlarının "Allah'ın yeryüzündeki gölgesi ve halifesi" olduğu inancını desteklemektir. Bu nedenle Osmanlı kroniklerinde sultanların yaptıkları iyi veya kötü tüm eylemler, dinî bir zemine oturtulmaya çalışılmıştır. 16. ve 17. yüzyılda ve daha önceki dönemlerde Osmanlı tarihini kaleme alan müellifler, Kur'an ve hadise o kadar hâkimdiler ki, olayları anlatırken gerek gördükleri yere; metinde içeriği, şiirde vezin ve muhtevayı bozmayacak bir bütünlük içerisinde ilgili âyet ve hadisleri ustalık ve edebî bir şekilde yerleştirmişlerdir. Bazı kaynaklarda cihat âyetleri o kadar çok kullanılır ki, okuyucu adeta tefsir kitabı okuduğu hissine kapılabilir. Müellifler Kur'an ve hadisin geçmişle ilgili haberlerini, tarihî olaylarla anlatımlarını yeni bir bakışla ele alarak onlardan, sonraki nesiller için ibret verici ve yönlendirici sonuçlar çıkarmışlardır. Müelliflerin kaleme aldıkları eserlerde âyetlerin kullanılmasının iki temel nedeni olduğu söylenebilir: Birincisi, müelliflerin kültürel zemine ve birçok ilim dalında derin bilgi sahibi olmalarıdır. Bu ilimler, genellikle aldıkları eğitim gereği, tefsir, hadis ve fıkıh gibi temel İslamî bilimlerdir. İkincisi, yaşadıkları dönemde ayet ve hadislerin hemen her ilim dalında yazılan kitaplarda kullanılmasına yönelik hâkim gelenektir. Dolayısıyla tarih müelliflerinin de bu geleneğe uyması normal bir durumdur. Son olarak bu teze kaynaklık eden ve kroniklerde kullanılan âyetler konularına göre tasnif edilmiş ve bu âyetlerin klasik tefsirlerde geçen yorumları değerlendirilmeye çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: İslam Tarihi, Osmanlı Tarihçiliği, Osmanlı Kronikleri, Savaş, Âyet, Müfessir.
Detaylar
Dil: Turkish - Tür: Tez - Sayfalar Sayısı: 482 - Tarih: 2020 - Ülke: TR